Toekomstgericht onderwijs voor topsporters – deel 2
3 september 2024
Olympische en Paralympische sporters gehuldigd in Amsterdam
18 oktober 2024Toekomstgericht onderwijs voor topsporters – deel 2
3 september 2024Olympische en Paralympische sporters gehuldigd in Amsterdam
18 oktober 2024
Moet je als topsporter altijd en overal een rolmodel zijn?
Een groep studenten van de Johan Cruyff Academy bestudeerde het onderwerp ‘de topsporter als rolmodel’ en schreven er een rapport over met argumenten voor en tegen
Onderdeel van een topsportleven is dat je bij alles wat je doet in de schijnwerpers staat. De ene sporter misschien meer dan de ander en sommigen tegen wil en dank, maar alle topsporters hebben er mee te maken. Topsport trekt aandacht en topsporters nemen in de samenleving een bijzondere positie in. Via de (digitale) media en sociale platforms krijgen we gemakkelijk een kijkje in hun sportleven, en ook privé. Topsporters zoeken die schijnwerpers zelf ook op, want bekendheid biedt kansen en mogelijkheden. Topsporters zijn influencers geworden, genereren inkomsten dankzij hun bekendheid en groeien vaak uit tot invloedrijke figuren in de maatschappij. Maar in hoeverre moet je als topsporter altijd en overal een rolmodel zijn? In het kader van het studieonderdeel “Good Business” doken student-sporters van de Johan Cruyff Academy Amsterdam in deze ethische kwestie.
Als je nadenkt over 'de topsporter als rolmodel' komen al snel nog meer vragen op, zoals:
- Mag je van sporters verwachten dat zij ook buiten hun sportieve activiteiten als rolmodel fungeren?
- Welke rol speelt de bekendheid of de leeftijd van de sporter bij de verwachtingen rondom de voorbeeldrol?
- Welke cases belichten de impact van de voorbeeldrol van sporters?
- Hoe verhoudt de maatschappelijke verantwoordelijkheid die sporters dragen zich tot hun persoonlijke vrijheid (van meningsuiting)?
De discussie over de voorbeeldrol van topsporters wordt ook gevoed door gebeurtenissen in de sportwereld waarbij sporters zich publiekelijk uitspreken over politieke en sociale kwesties. Denk bijvoorbeeld aan de uitspraken over mensenrechten rond grote internationale sportevenementen in landen met totalitaire regimes, zoals gebeurde tijdens het WK voetbal in Qatar. Of iets van een heel ander kaliber, maar wat ook veel stof deed opwaaien: de eerlijke uitspraken van Jutta Leerdam over haar menstruatieklachten tijdens een schaatsevenement, waar ze desalniettemin goud won.
De discussie over de voorbeeldrol van topsporters raakt vraagstukken over integriteit, sociale invloed en persoonlijke verantwoordelijkheid
In hoeverre mag (of moet) je als topsporter jouw mening uitdragen? De reacties van pers en publiek varieren doorgaans van bewondering tot verontwaardiging. En het leidt geregeld tot discussies over de grenzen van de voorbeeldrol van sporters en in hoeverre zij zich al dan niet zouden moeten mengen in het publieke debat. Het raakt vraagstukken over integriteit, sociale invloed en persoonlijke verantwoordelijkheid. En er ligt een specifieke verantwoordelijkheid richting de jonge generaties, die relatief gemakkelijk beïnvloedbaar zijn en vaak opkijken naar de atleten van topniveau, die hun 'helden' zijn.
Argumenten voor en tegen
Sporters bevinden zich in een complex krachtenveld van verwachtingen en invloeden. De topsporter vormt onderdeel van een sociaal-maatschappelijke context waar andere belangrijke spelers zijn, zoals de media, journalisten, fans, coaches, psychologen, managers en bestuurders. Handelingen en uitspraken kunnen grote gevolgen hebben, in de eerste plaats voor de sporter zelf! Vanuit die context namen de studenten verschillende argumenten in overweging, waarom het al dan niet goed kan zijn om als topsporter een voorbeeldfunctie te vervullen.
Pep Guardiola uit zich positief over de kracht van rolmodellen in de sport. Bron: Johan Cruyff Institute.
VOOR
“I’ve always thought that sport is the most powerful tool for education”, zegt Pep Guardiola op de website van Johan Cruyff Institute. Hij is daarin lang niet de enige! Sport –en dan vooral populaire sporten als voetbal– heeft een grote invloed op de samenleving en draagt bij aan de groei en ontwikkeling van personen, zoals we maar al te goed weten bij de Johan Cruyff Academy. Topsporters hebben daarbij, door de positieve waarden die ze representeren en hun zichtbaarheid, unieke kansen om positieve boodschappen te verspreiden en anderen te inspireren.
Met name jongeren die opkijken tegen sporters, worden beïnvloed door hun gedrag en keuzes. De topsporter kan als rolmodel een aanzienlijke invloed hebben op de ontwikkeling van normen en waarden van jongeren. Wanneer sporters zich bewust zijn van hun voorbeeldfunctie en zich inzetten voor sociale rechtvaardigheid en liefdadigheidswerk en positieve boodschappen uitstralen – zoals fair play, teamwork en doorzettingsvermogen – kunnen zij een krachtige bron van inspiratie en motivatie zijn. Een goed voorbeeld biedt de Australische voormalige AFL-speler Bachar Houli met zijn actieve engagement en rol als inspiratiebron voor jonge moslims. Zijn Foundation heeft als doel "to develop young leaders within the Muslim community".
Positieve voorbeelden van sporters kunnen jongeren helpen om zelfvertrouwen op te bouwen en hun eigen potentieel te realiseren door te laten zien dat succes haalbaar is, zelfs bij uitdagingen en tegenslagen
Het zien van dergelijke sporters kan jongeren aanmoedigen om soortgelijke waarden na te streven in hun leven. Bovendien kunnen positieve voorbeelden van sporters jongeren helpen om zelfvertrouwen op te bouwen en hun eigen potentieel te realiseren door te laten zien dat succes haalbaar is, zelfs bij uitdagingen en tegenslagen, die inherent bij topsport horen. En het gaat veel verder dan sport; het raakt ook culturele verbinding, ontwikkeling van een community en gevoelens van ergens bij te horen en het biedt hoop voor degenen die misschien worstelen met hun identiteit of geloof in hun mogelijkheden.
Ook vanuit het oogpunt van sportbestuur en -management zijn er gemakkelijk argumenten te bedenken die pleiten voor de voorbeeldrol van sporters. Grote namen in de sport hebben veel impact op de statuur van een sportevenement en grote sportevenementen trekken grote namen aan. Hoe hoger het niveau, hoe meer waarde.
TEGEN
Wanneer sporters als onfeilbare figuren worden neergezet, kan dit een onrealistische standaard creëren waaraan jongeren denken te moeten voldoen. Dit kan leiden tot gevoelens van ontoereikendheid of frustraties bij jongeren, die denken dat ze aan een geïdealiseerd beeld van perfectie moeten voldoen. Bovendien kunnen negatieve acties of onverwachte keuzes van sporters jongeren in verwarring brengen. Dit kan hun vertrouwen in de integriteit van hun idolen ondermijnen. En het kan ook leiden tot een negatief beeld van sport in het algemeen.
Ook voor de topsporters zelf is er een keerzijde. "I am not a role model!" riep topbasketballer Charles Barkley in 1991 al. Hij vond dat atleten in de eerste plaats mensen zijn en dat het onrealistisch is om van hen te verwachten dat ze leven volgens een morele standaard, die door de maatschappij wordt opgelegd.
De druk die atleten voelen om optimaal te presteren of om politiek correcte antwoorden te geven, en de stress die dat met zich meebrengt, leidt vaak tot allerlei mentale en fysieke problemen
Veel topsporters kampen met mentale klachten, vaak als gevolg van de druk en stress die gepaard gaat met het topsportleven. Een sprekend voorbeeld is Simone Biles, die de torenhoge verwachting niet waar kon maken tijdens de Olympische Spelen van Tokio en veel steun, maar ook heel veel kritiek te verduren kreeg over haar tegenvallende prestaties. Op die dag schreef Simone Biles op haar Instagram: "I truly do feel like I have the weight of the world on my shoulders at times". Het aspect van de mentale gezondheid in de topsport werd zo door haar wel weer op de agenda gezet.
Ook coaches en andere begeleiders, zoals sportpsycholoog Paul Wylleman, benadrukken regelmatig de mentale en fysieke keerzijde van topsport. Zij constateren dat atleten vaak erg veel druk voelen om optimaal te moeten presteren, of om politiek correcte antwoorden te moeten geven. De stress die dat met zich meebrengt leidt vaak tot allerlei mentale en fysieke klachten en problemen, zoals spanning, angst, stress en slaapproblemen. Dit kan leiden tot een burn-out, problemen met relatieopbouw, depressie of tot overmatig drank- of drugsgebruik. Velen pleiten voor een betere bescherming van de sporters, zodat hun gezondheid voorop blijft staan.
En wat als we naar sportorganisatie kijken en de rol van sportbestuur en -management? Ajax presteerde recentelijk onder niveau en de spelers kregen harde kritiek te verduren. Maar er werden ook grote bestuurlijke fouten gemaakt. Met zoveel druk binnen een club door slecht beleid, wordt het voor sporters wel heel lastig om topprestaties neer te zetten.
Dit bericht op Instagram bekijken
Wat kunnen we daaruit concluderen?
De exercitie van de studenten levert een breed scala aan argumenten op die verschillende facetten van de voorbeeldrol van sporters belichten. Zij concluderen dat de topsporters zelf zich goed bewust lijken van hun rol, ook van de last die dat met zich mee kan brengen. De argumenten voor en tegen suggereren dat, hoewel topsporters misschien niet altijd de traditionele rolmodelverwachtingen omarmen, ze toch een belangrijke invloedrijke kracht in de samenleving zijn, hoe je het ook wendt of keert. Er is daarbij een delicate balans tussen de positieve invloed van de voorbeeldfunctie en de gevaren van de mentale druk die de sporter kan ervaren. Het onderstreept het belang van het ondersteunen van sporters in het vinden van manieren om hun invloed op een positieve manier te gebruiken, terwijl ze tegelijkertijd hun persoonlijke grenzen bewaken. Via een gezamenlijke inspanning van alle betrokken partijen kunnen we bouwen aan die omgeving, waarin sporters effectief hun rol als rolmodel kunnen vervullen, zolang zij zich er zelf goed bij voelen.
Ten slotte, even voorstellen ...
Voor het vak "Good Business" bestudeerdem onderstaande student-sporters van de Johan Cruyff Academy Amsterdam de vraag of sporters zichzelf aanspraklijk / verantwoordelijk moeten voelen voor hun voorbeeldrol. Deze publicatie is gebaseerd op hun rapport. Docent: Guus Heijnen. Datum rapport: april 2024.
Tessa de Jong
Roos Zwetsloot
Sam van den Burg
Stijn Appel
Lance van der Willigen
