Diversiteit in de sport, staan we allemaal in de basis?
30 mei 2023
“Net als in topsport is er altijd ruimte voor verbetering van de duale carrière”
5 juli 2023Diversiteit in de sport, staan we allemaal in de basis?
30 mei 2023“Net als in topsport is er altijd ruimte voor verbetering van de duale carrière”
5 juli 2023
"Om topsporters in hun duale carrière te steunen, hebben we een basis neergezet die nog steeds staat"
Dennis van Vlaanderen is vanaf het ontstaan van de Johan Cruyff Academy betrokken bij de ondersteuning van topsporters in hun duale carrière. In dit interview vertelt hij hoe die basis gevormd werd, tot de hedendaagse studiecoaching van topsporters
In september 1999 startten 35 sporters aan de Johan Cruyff Academy van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) om een duale carrière te volgen. Zij combineerden hun topsport met Sportmarketing, de hbo-opleiding Commerciële Economie gericht op de sportindustrie. In het onderwijs was het nieuw destijds om extra ondersteuning te bieden aan topsporters om de combinatie sport-studie mogelijk te maken. Het was een grote wens van Johan Cruijff, die zag dat veel sporters worstelden met de overgang van hun sportieve loopbaan naar andere rollen en verantwoordelijkheden in de samenleving, terwijl ze zulke waardevolle kennis en ervaringen in hun sportloopbaan hadden opgebouwd.
"De Johan Cruyff Academy was een grote wens van Johan Cruijff, die zag dat veel sporters worstelden met de overgang van hun sportieve loopbaan naar andere rollen"
De HvA ondersteunde de visie van Johan Cruijff, maar toen de Johan Cruyff Academy in 1999 gelanceerd werd, was er nog geen topsportbeleid ontwikkeld in het hoger onderwijs en was er ook nog geen infrastructuur opgezet. Zo begon Dennis van Vlaanderen op 7 februari 2000 als topsportcoördinator aan de Johan Cruyff Academy Amsterdam, om die structuur neer te zetten, wat ook een basis vormde voor het topsportbeleid van de hogeschool.
Alle 35 topsporters haalden hun diploma. Gebaseerd op dit succes, startte in september 2004 Johan Cruyff College bij ROC van Amsterdam, zodat sporters ook op mbo-niveau een duale carrière konden ontwikkelen. Peter Jansen, die dat implementatietraject leidde, vroeg Dennis het topsportbeleid op College-niveau toe te passen en er de intakeprocedure te verzorgen. Tussen 2004 en 2009 werkte Dennis voor beide entiteiten. Tegenwoordig werkt hij als Manager Topsport & Onderwijs bij de Topsport Academie Amsterdam (TAA) van de HvA, dat topsporters de mogelijkheid biedt om hun sportcarrière succesvol te combineren met een HvA-opleiding naar keuze.
"Ik wilde studeren en dat combineren met mijn sportloopbaan. Dat lukte omdat ik mondig was. Ik realiseerde me dat dit niet voor iedere topsporter geldt"
De bevlogenheid van Dennis is niet moeilijk te verklaren. Hij was zelf topsporter en maakte tussen 1988 en 2000 deel uit van het Nederlandse kanoteam. “Wanneer je als topsporter wilde studeren, moest je het helemaal zelf uitzoeken”, zegt hij in een interview voor het HvA-expertisecentrum ‘Urban Vitality’. “Ik wilde economie studeren en dat combineren met mijn sportloopbaan” vervolgt hij “en dat lukte omdat ik mondig was. Ik realiseerde me dat dit niet voor iedere topsporter geldt.”
In dit eerste deel van het interview met Dennis van Vlaanderen gaan we in op wat werd neergezet in die beginjaren en de vele veranderingen en ontwikkelingen die daarna hebben plaatsgevonden, tot wat vandaag de dag de kansen en uitdagingen zijn, om topsporters te helpen in hun duale loopbaan.
Scene 2010: Johan Cruijff met Dennis van Vlaanderen, die de 'Professor Award' wint voor zijn inzet om topsporters te helpen in hun duale carrière.
Waarom was er destijds draagvlak om topsporters te gaan ondersteunen in hun duale carrière?
Het draagvlak zat in een aantal factoren die op dat moment samenkwamen. Johan Cruijff wilde sporters helpen. Hij was erg betrokken en hij was natuurlijk een icoon. Tegelijkertijd begon de Hogeschool van Amsterdam met de Faculteit Economie en een onderwijsconcept dat volledig nieuw was destijds, waarmee flexibel studeren, zelfs op afstand, voor het eerst mogelijk werd. Hier werd de Johan Cruyff Academy Amsterdam ondergebracht, een relatief kleine afdeling, wat uitstekende omstandigheden bood om met een groep topsporters het innovatieve concept als pionierend project te testen en te ontwikkelen. De Johan Cruyff Academy bracht in 1999 daarmee de eerste studie in Nederland die volledig bedoeld was voor talenten en topsporters.
"Johan Cruyff Academy bood uitstekende omstandigheden om het innovatieve concept als pionierend project te testen en te ontwikkelen"
En, misschien wel het belangrijkste: er was een super enthousiast team vol kennis en ervaring in zowel het onderwijs als in de sport, dat bereid was niet één stap, maar tien stappen extra te zetten. Deze mix werkte dusdanig aanstekelijk, dat alle betrokkenen, van docenten en examencommissies tot het College van Bestuur, hier graag deel vanuit wilden – en konden – maken.
Hoe waren die beginjarenwas in het werken met student-sporters ?
Dit is een vraag waar ik een boek over zou kunnen schrijven. Het was een tijd waarin alles leek te kunnen. Iets opbouwen vanuit het niets is prachtig als je een duidelijk doel hebt. En dat hadden we! Het mooie was ook dat als je ergens mee begint, je dat met een klein team doet. Daardoor is alles net even iets persoonlijker.
Ik weet nog dat ik in die beginjaren bij het ontwikkelen van het intakeproces voor de studie bij ieder gesprek met een nieuwe sporter vroeg: “Zijn er nog vragen die ik vergeten ben, of wil jij nog iets toevoegen?”, omdat er nog helemaal niets was opgezet. Zo heb ik het intakeproces voor student-sporters kunnen vormgeven en professionaliseren.
"Ik ging langs bij alle coaches en trainers van de sporters, om hen bewust te maken van het belang van een duale carrière"
Ook ging ik bij alle coaches en trainers van de sporters langs. Om hen bewust te maken van het belang van een duale carrière en wat een studie voor hun sporter kan betekenen én voor hen als coach en begeleider, om ervoor te zorgen dat er een goede balans is in het leven van de sporter, tussen sport, studie en andere zaken. Ik ging ook naar de scholen waar veel sporters vandaan kwamen, om ze goed voor te bereiden op de stap naar hun vervolgstudie aan Johan Cruyff College of Johan Cruyff Academy. Dat heeft een prachtig netwerk opgeleverd.
Verschillen tussen Academy en College
- De doelgroep: De student-sporters van Johan Cruyff College zijn net wat jonger.
- De grootte: Johan Cruyff College bleef langer klein en geborgen. Johan Cruyff Academy was groter en complexer om bijeen te houden. Toen de opleiding sportmarketing voor niet-topsporters van start ging, gingen enkele docenten –logischerwijs– voor beiden werken. Daardoor ‘vervaagde’ de samenhang binnen Johan Cruyff Academy een beetje.
- De organisatie: Johan Cruyff College bleef een losstaande unit binnen het ROC van Amsterdam. Johan Cruyff Academy werd onderdeel van de hbo-studierichting Commerciële Economie, wat weer onderdeel is van de enorme Faculteit voor Economie en Business. Een aparte Johan Cruyff Academy is altijd gebleven, maar anders dan in het begin en anders dan Johan Cruyff College.
Johan Cruijffs' persoonlijke inzet was een grote steun voor de start en ontwikkeling van duale carrières.
Als je Johan Cruijff nu voor je zou hebben, hoe zou je hem dan vertellen hoe Johan Cruyff Academy veranderd is, tot wat het nu is?
Sinds 2012 werk ik niet meer bij Johan Cruyff Academy, maar toen ik er zelf deel van uitmaakte was Johan Cruijff zelf natuurlijk erg geïnteresseerd in het onderwijs voor topsporters en welke situaties ze tegenkomen in hun duale carrières. In die periode heb ik het vaak met hem gehad over specifieke gevallen, soms ging het dan over de inhoud en soms over de structuur. Maar altijd kwam het neer op mensen en passie. Ik zou Johan daarom vertellen, dat die bevlogenheid er nog steeds is én dat de groep medewerkers –en oud-medewerkers– een hechte band heeft. Ik zou het dus niet zozeer hebben over de veranderingen, maar dat we een sterke basis hebben neergezet die ruim 20 jaar na de start nog steeds staat.
Hoe kijk jij vanuit jouw huidige positie naar Johan Cruyff Academy?
Ik denk dat Johan Cruyff Academy Amsterdam een uitstekende opleiding biedt die kwalitatief goed staat, zowel inhoudelijk als organisatorisch. Zoals ik al aangaf, zijn er soms nadelen omdat ze onderdeel is van het grotere Commerciële Economie, maar er is ook een groot voordeel: meer mensen betekent meer kennis, expertise en ervaring.
De teammanager Milica Zolak heeft goed inzicht in de voordelen van Johan Cruyff Academy en de meerwaarde ervan voor de Hogeschool van Amsterdam, de Faculteit Business en Economie, de studierichting Commerciële Economie en voor de samenwerking met de TAA.
"De ontwikkelingen richting persoonlijke leerpaden, micro-credentials en het skills paspoort zijn uitstekend toepasbaar op de Johan Cruyff Academy"
En er is nog een kans. De Johan Cruyff Academy is een opleiding met een bijzondere status en een innovatieve rol binnen de hogeschool, met een speciaal programma voor een specifieke doelgroep. Het heeft daardoor de mogelijkheid meer korte modules te ontwikkelen. De hogeschoolbrede ontwikkeling richting persoonlijke leerpaden, micro-credentials en het skills paspoort zijn uitstekend toepasbaar op de Johan Cruyff Academy, als je ze in de juiste mix en vorm aanbiedt. Stappen in deze richting zijn overigens al ingezet.
Wat zijn belangrijke veranderingen geweest in duale carrières voor topsporters?
Allereerst is er in de sportwereld ongelofelijk veel veranderd. Er wordt veel meer overdag getraind. Er zijn diverse nieuwe sporten bijgekomen, zoals de Urban Sports. De esports en de gaming-wereld hebben hun intrede gemaakt in de sportindustrie. Daarnaast heeft het NOC*NSF met haar TeamNL programma’s de topsport verder gecentraliseerd, waardoor veel jonge sporters eerder uit huis gaan wonen en hun privé-situatie enorm verandert.
Daarnaast zie je in het onderwijs een verschuiving van competentiegericht onderwijs naar leeropbrengsten met andere vormen van toetsing en examinering. Kijk je specifiek naar Johan Cruyff Academy, dan zie je een aanpassing in het onderwijsconcept. Door de technologische ontwikkelingen zijn er meer mogelijkheden voor plaats- en tijdonafhankelijk leren.
Hierdoor is het hele intakeproces ook van nog groter belang geworden: van goede voorlichting en eerste kennismaking via het persoonlijk intakegesprek, tot de start van de opleiding. Kortom het creëren van de juiste verwachtingen, in een sterk veranderende sportsector én samenleving, waar het onderwijs op in moet spelen.
Hoe kunnen we ervoor zorgen, dat sporters nóg beter hun duale carrière kunnen ontwikkelen?
Er zijn heel veel factoren die bepalen of een sporter een duale carrière al dan niet succesvol doorloopt. Vanuit mijn ervaring is de alles-overkoepelende factor de Communicatie! Communicatie tussen de sport en het onderwijs en tussen de sporter en alle mensen in zijn of haar omgeving, in de sport, in het onderwijs en privé.
"Een ideale situatie zou zijn als de hele sportsector het onderwijs zou zien als een vast onderdeel van het basispakket"
Een ideale situatie zou zijn als de hele sportsector het onderwijs zou zien als een vast onderdeel van het basispakket voor iedere sporter, zoals dat bijvoorbeeld al is gebeurd met de diëtist, mental coach en fysiotherapeut. Vroeger moest de sporter dat allemaal zelf uitzoeken, maar tegenwoordig zijn deze mensen in dienst van de sport en onderdeel van het pakket.
Het is best bijzonder dat in het onderwijs veel geïnvesteerd wordt in sporters en sport, omdat zij dat belangrijk vindt, terwijl dat omgekeerd niet zo vanzelfsprekend is. Als het College van Bestuur van de hogeschool zou zeggen: “We gaan het onderwijsbudget anders besteden en we stoppen met de Topsport Academie Amsterdam en Johan Cruyff Academy”, dan zouden veel sporters en de sportsector een groot probleem hebben.
"Voor topsporters zijn er uitgelezen kansen om hun topsport-skills in te zetten binnen hun opleiding"
Gelukkig is het niet erg waarschijnlijk dat dit zal gebeuren. In het HvA-instellingsplan zijn een aantal ambities voor de toekomst beschreven. Eén ervan is dat de student meer regie heeft op het eigen leerpad. Daarnaast is er de ontwikkeling in het onderwijs van competenties naar leeropbrengsten, waardoor het onderwijs flexibeler wordt en individuele skills steeds belangrijker worden. Voor topsporters betekent dit een uitgelezen kans om hun topsport-skills (meer) in te zetten binnen hun opleiding, zoals ze ook hun onderwijs- en sociale skills kunnen gebruiken om een betere topsporter te worden. De studerende topsporter als doelgroep levert voor de ontwikkeling van het onderwijs veel op, zowel op landelijk niveau als binnen de hogeschool.
"De studerende topsporter als doelgroep levert voor de ontwikkeling van het onderwijs veel op"
Het idee dat een studie belangrijk is, is bij veel topsporters aanwezig. Toch zijn er velen die om uiteenlopende redenen alleen op hun sport focussen. Hoe kunnen we meer topsporters motiveren om voor een duale carrière te kiezen?
Allereerst is dit de eigen keuze van de sporter. Niet iedereen hoeft te studeren, dus ook niet iedere topsporter. Maar als wij de situatie creëren dat het onderwijs een vast onderdeel is van het basispakket van de sporter, dan gaat de cognitieve ontwikkeling veel automatischer. Het is van groot belang dat iedere topsporter zich blijft ontwikkelen. Voor sommige is een mbo- of hbo-opleiding hiervoor geschikt. Anderen kiezen een losse cursus of een parttime baan. Als er in de sportwereld meer mensen komen, die samen met de sporter kijken naar het juiste aanbod, maakt dat de keuze voor de sporter overzichtelijke en makkelijker.
"Het is van groot belang dat iedere topsporter zich blijft ontwikkelen"
Dennis van Vlaanderen
Dennis van Vlaanderen volgde in de jaren '90 een duale carrière door zijn topsport (kano) te combineren met een universitaire studie Economie. In februari 2000 startte hij als topsportcoördinator aan de Johan Cruyff Academy Amsterdam, onderdeel van de Hogeschool van Amsterdam (HvA), die in september 1999 van start was gegaan om topsporters de mogelijkheid te bieden hun topsportcarrière met een hbo-opleiding Sportmarketing (Commerciële Economie gericht op de sportindustrie) te combineren. Tussen 2004 en 2009 werkte hij ook voor Johan Cruyff College Amsterdam van het ROC van Amsterdam, dat mbo-opleidingen voor topsporters aanbiedt. Tegenwoordig werkt Dennis als manager Topsport & Onderwijs bij de Topsport Academie Amsterdam (TAA) om duale carrières binnen de hele HvA te ondersteunen. Vanuit die rol is hij ook betrokken bij internationale projecten, waaronder eindverantwoordelijke voor STARTING 11, de eerste European Dual Career Toolkit.
